X
Franczyza jako model prowadzenia działalności gospodarczej jest coraz chętniej rozważana przez przedsiębiorców, szczególnie tych stawiających pierwsze kroki w biznesie. Jeszcze niedawno kojarzona była głównie z branżą gastronomiczną, jednak obecnie odnaleźć można systemy franczyzowe właściwie we wszystkich segmentach rynku. Myśląc o rozpoczęciu działalności z wykorzystaniem franczyzy warto poznać prawne podstawy tego stosunku. Zwłaszcza, że jest on niezwykle ścisły.
Charakter umowy franczyzy
Z prawnego punktu widzenia franczyza to umowa zawierana pomiędzy dwoma niezależnymi i odrębnymi przedsiębiorcami. Nie ma znaczenia w jakiej formie prowadzą oni działalność gospodarczą. Każdy z nich posiada autonomię finansową i prawną. Umowa franczyzy jako umowa nienazwana, nie została uregulowana szczegółowo w kodeksie cywilnym ani w żadnej innej ustawie. Nikt wprost nie wskazuje więc jaka ma być jej treść a strony same o tym decydują – korzystając z zasady swobody umów. Oczywiście istnieją pewne ograniczenia wynikające m.in. z bezwzględnie obowiązujących przepisów o ochronie konkurencji. Generalnie jednak to strony decydują co znajdzie się w umowie. Z jednej strony daje to swobodę w kształtowaniu więzi prawnej, jednak jednocześnie żadna ze stron nie jest chroniona przepisami szczególnymi.
Założenie umowy franczyzy
Umowy franczyzy zakłada ścisłą i trwałą współpracę pomiędzy stronami zwanymi franczyzodawcą i franczyzobiorcą. Franczyzobiorca zobowiązuje się do prowadzenia działalności z wykorzystaniem wsparcia i marki franczyzodawcy. W zamian franczyzobiorca zobowiązuje się do ponoszenia określonych opłat. Franczyzodawca udostępnia pakiet franczyzowy, którego zawartość może różnić się w zależności od konkretnego przypadku. Generalnie jest to jednak sprawdzona formuła prowadzenia działalności – przepis na sukces w danej branży.
Pakiet franczyzowy najczęściej obejmuje obowiązki i uprawnienia w zakresie posługiwania się patentami i znakami towarowymi, reklamy i marketingu, tajemnic przedsiębiorstwa, dostęp do sieci dostawców oraz usługi wykonywanych na rzecz franczyzobiorcy. Oczywiście jego częścią są również warunki finansowe. Zazwyczaj konieczne jest uiszczenie opłaty wstępnej a następnie opłat okresowych. Czasami dodawane są dodatkowe opłaty uzależnione od zysku franczyzobiorcy. Dodatkowo, zazwyczaj wymagane jest opłacenie licencji, m.in. za korzystanie ze znaków towarowych.
Jak długo trwa franczyza?
Umowa franczyzy zazwyczaj zawierana jest na czas określony – przy czym zazwyczaj jest to długi okres. Wiąże się to oczywiście z jej cechami i charakterem – dla franczyzobiorcy jest to zazwyczaj znaczna inwestycja, a franczyzodawca co do zasady zainteresowany jest tym, by umowa trwała jak najdłużej. Nie ma właściwie żadnych ograniczeń w tym zakresie i możliwe jest również zawarcie umowy na czas nieokreślony. Z tych samych powodów umowa zazwyczaj wyposażona jest w mechanizmy mocno utrudniające jej wypowiedzenie.
Kary umowne
Oczywiste jest, że to franczyzodawca jest silniejszą stroną umowy. Najczęściej to podmiot wielokrotnie większy od franczyzobiorcy, z ugruntowaną pozycją rynku. To jego interesy są więc zazwyczaj zabezpieczone w ramach umowy. Dlatego też umowa franczyzy zwykle przewiduje szereg kar umownych dla franczyzobiorcy. Aby żądać ich zapłaty nie trzeba wykazywać szkody czy też jej wysokości. Wystarczy ustalić, że do danego złamania umowy doszło.
Zazwyczaj bardzo wysoka kara grozi za naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa franczyzodawcy. Postanowienia dotyczące poufności potrafią być skomplikowane i franczyzobiorcy nie zawsze mają pełną świadomość co do zakresu tajemnicy oraz tego w jaki sposób mogą ją naruszyć.
Szanse i zagrożenia związane z franczyzą
Franczyzobiorca mimo prowadzenia działalności jako byt odrębny, podlega zazwyczaj ścisłej kontroli franczyzodawcy. Jest też ograniczony w wielu kwestiach. Często bardzo trudne jest wprowadzenie przez niego w życie własnych pomysłów i inicjatyw. Wszystko musi być zgodne z wymogami i standardami stosowanymi przez franczyzodawcę, który nie zawsze jest zainteresowany zmianami. Głównym celem franczyzodawcy jest bowiem rozwijanie swojej marki.
Warto pamiętać, że klienci najczęściej widzą sieć franczyzową jako jednolity konstrukt, wobec czego strony umowy w pewnym sensie są od siebie zależne w zakresie wizerunku w przestrzeni publicznej. Jeżeli w jednej placówce zdarzy się coś, co np. odbije się echem w mediach, to konsekwencje poniosą zarówno franczyzodawca jak i wszyscy franczyzobiorcy. Z tego powodu franczyzodawca pomaga często w kwestiach organizacyjnych, prawnych czy związanych z zatrudnieniem pracowników. Dodatkowo franczyzobiorca włączony jest we wszystkie działania marketingowe, kampanie informacyjne i reklamowe franczyzodawcy.
Franczyza – czy warto?
Każdy przedsiębiorca musi sam zdecydować czy jest odpowiada mu specyfika franczyzy. Chociaż cechuje się ona szeregiem ograniczeń, to pozwala na prowadzenie działalności w oparciu o bardzo silne podstawy. Ponieważ umowa franczyzy zazwyczaj jest obszerna i kompleksowo reguluje każdy aspekt współpracy pomiędzy stronami, warto przed zawarciem poddać ją dogłębnej analizie zarówno ze strony biznesowej jak i prawnej.
***
Artykuł eksperta
EDYTA DUCHNOWSKA
***
Polecamy także:
Strategie skalowania sieci franczyzowych - artykuł eksperta
