X
O zaletach franczyzy nie trzeba nikogo przekonywać i pewnie nie wystarczyłoby miejsca, aby wymienić wszystkie korzyści wynikające z takiej umowy. Ale w biznesie, tak jak w życiu, dobre pomysły często ulegają deformacjom, które finalnie niewiele mają wspólnego z pierwowzorem.
Jednym ze standardowych elementów umowy franczyzy jest zobowiązanie franczyzobiorcy do zakupu od franczyzodawcy określonego wyposażenia i usług serwisowych. Rozwiązanie takie jest ze wszech miar uzasadnione i podyktowane potrzebą zagwarantowania w ramach sieci franczyzy określonych standardów wystroju wnętrz, wyposażenia technicznego i serwisu urządzeń. Spójna identyfikacja wizualna niewątpliwie wzmacnia oddziaływanie zewnętrzne franczyzy, zaś fachowy serwis urządzeń poczucie wewnętrznej konsolidacji.
Rozwiązanie słuszne na poziomie koncepcji niestety w praktyce doznaje licznych wynaturzeń. Mianowicie, w praktyce wcale nie są rzadkie przypadki oferowania przez franczyzodawców elementów wystroju wnętrza, umeblowania i wyposażenia technicznego po cenach znacznie zawyżonych w porównaniu do podobnych rzeczy oferowanych indywidualnie poza siecią, a nawet wykonywanych na specjalne zamówienie. Rodzi się zatem pytanie, czy zobowiązanie franczyzobiorcy do zakupu takich rzeczy po znacznie zawyżonych cenach rzeczywiście realizuje cel przyświecający współpracy i konsolidacji sieci franczyzy, czy też stanowi tylko źródło dodatkowych, nieuzasadnionych korzyści franczyzodawcy.
Podobne przypadki dotyczą serwisowania sprzętu w ramach sieci franczyzy. Franczyzodawca zazwyczaj nie dopuszcza alternatywnych dostawców tego rodzaju usług, zastrzegając sobie wyłączność serwisu. W wielu analizowanych przypadkach okazywało się, że ceny części zamiennych oraz usług serwisowych drastycznie odbiegały od zwykłych cen przyjętych na rynku. Nieprawdziwe okazywały się również zapewnienia franczyzodawcy o wysokiej jakości sprzętu jako uzasadnienie wysokiej ceny. W takim przypadku również pojawia się pytanie o lojalność kontraktową franczyzodawcy i podstawy ustalania wygórowanych opłat za standardowe towary czy usługi.
Zobowiązanie franczyzobiorcy do zakupu elementów wystroju wnętrza, umeblowania i wyposażenia technicznego mieści się w granicach swobody kontraktowej i co do zasady nie daje podstaw do kwestionowania takich postanowień umowy. Jednakże żądanie przez franczyzodawcę zawyżonych cen za tego rodzaju towary i usługi może nasuwać wątpliwości co do uczciwości handlowej organizatora franczyzy. Co do zasady wydaje się bowiem słuszne oczekiwanie, że organizator franczyzy z racji skali przedsięwzięcia zorganizuje uczestnikom sieci dostęp do możliwie najlepszych jakościowo towarów i usług po relatywnie niższych cenach aniżeli dostępne przy zakupach indywidualnych. Oczywiście zawsze możliwe są odstępstwa od tej zasady podyktowane okolicznościami konkretnego przypadku. Niemniej jednak udział franczyzobiorcy w sieci franczyzy – tak jak udział w każdym programie lojalnościowym – powinien stanowić dla niego korzyść ekonomiczną, a nie źródło dodatkowych i przede wszystkim zawyżonych kosztów.
Nadużycie pozycji franczyzodawcy i stosowanie tego rodzaju zawyżonych cen może być uznane za naruszenie podstawowych obowiązków kontraktowych i w skrajnych przypadkach może uzasadniać rozwiązanie umowy franczyzy.
Opisane wynaturzenia w stosunkach franczyzy przypominają funkcjonowanie rynku usług motoryzacyjnych w latach 90-tych. Producenci samochodów zastrzegali wówczas jako warunek gwarancji obowiązek serwisowania pojazdu wyłącznie w serwisie danego producenta oraz zastosowania oryginalnych części tej marki. Oczywiście zarówno ceny części zamiennych, jak i usług świadczonych w serwisach firmowych były znacznie zawyżone w porównaniu do podobnych towarów i usług oferowanych w „zwykłych” serwisach samochodowych. Aktualnie przepisy Unii Europejskiej gwarantują konsumentom dostęp zarówno do tańszych części i podzespołów motoryzacyjnych, jak i tańszych usług serwisowych oferowanych przez niezależne warsztaty. Wskazane przepisy zabraniają też uzależnienia gwarancji od stosowania wyłącznie oryginalnych części zamiennych sygnowanych przez producenta samochodu.
Należy postulować wprowadzenie podobnych standardów w przypadku umowy franczyzy i zarazem pozostaje mieć nadzieję, że nie będzie w tym przypadku konieczna aktywność prawodawcza organów Unii Europejskiej.
***
Polecamy także:
Burzliwy raport o franczyzie, który poróżnił zainteresowane strony
