X
Franczyza we Włoszech
Franczyza rozumiana, jako system rozwoju biznesu, przetrwała nawet w czasach kryzysu, stanowiąc sposób na rozpoczęcie działalności przy niskich kosztach inwestycyjnych. Włoska Organizacja Franczyzy (Associazione Italiana del Franchising) wycenia wartość tego sektora na 27 miliardów euro. W rynku tym uczestniczy ponad 1000 franczyzodawców marek włoskich i zagranicznych, zaś liczba działalności prowadzonych przez franczyzobiorców przekracza liczbę 57 tysięcy.
We Włoszech zawieranie umów franczyzowych, które rozpowszechniły się w latach 70. XX wieku, zostało uregulowane w ustawie nr 129 z 2004 roku, zatytułowanej „Zasady regulujące powiązania handlowe.” Włoski ustawodawca postanowił ingerować w rynek i uregulować umowy franczyzowe, celem utrzymania równowagi pomiędzy stronami porozumienia oraz zabezpieczenia podstawowych interesów franczyzobiorców. Jednocześnie starano się zachować możliwie najszerszej swobody zawierania umów.
Obowiązujące regulacje pozwalają na elastyczne konstruowanie umów franczyzowych.
W prawie włoskim wyróżnia się trzy rodzaje franczyzy: w modelu dystrybucyjnym, usługowym i przemysłowym.
W tym modelu franczyzodawca udziela swój know-how w postaci określonych metod prowadzenia biznesu, zaś franczyzobiorca jest zobowiązany do uiszczenia opłaty za korzystanie z przekazanych mu doświadczeń. Opłata ta może mieć charakter jednorazowej opłaty początkowej lub okresowego świadczenia na rzecz franczyzodawcy.
W tym modelu nie dochodzi do sprzedaży określonych produktów przez franczyzobiorcę, lecz do świadczenia przez niego usług. Model ten jest często wykorzystywany w przemyśle turystycznym i medycynie estetycznej.
Franczyzodawca jest właścicielem praw własności przemysłowej, do korzystania z których upoważnia franczyzobiorcę. Zadaniem franczyzobiorcy jest natomiast wytworzenie i sprzedaż powstałego produktu.
Jest więc istotne, aby strony określiły dokładnie, czy zawierają umowę franczyzy, czy też poprzestają na zwykłej współpracy, w ramach której jedna ze stron zachowuje do pewnego stopnia kontrolę nad działaniami drugiej strony. Jeśli stopień tej zależności jest znaczny, zaś nazwa strony kontrolującej pojawia się na fakturach wystawianych przez stronę kontrolowaną, mamy do czynienia z umową franczyzy.
Konstrukcja ustawy nr 129 z 2004 r pozwala wysnuć wniosek, że włoski ustawodawca dobrze zdaje sobie sprawę z faktu, jak duże znaczenie dla obrotu gospodarczego ma należyte uregulowanie kwestii umów franczyzowych, z tego względu w ustawie wyważono interesy obu jej stron.
Franczyzobiorca – jako ekonomicznie słabsza strona tego stosunku – zyskał w ustawie gwarancje minimalnych praw oraz minimalnej długości trwania umowy, a także uprawnienie do żądania niezbędnych informacji od franczyzodawcy. Obydwie strony są natomiast obowiązane do zachowania względem siebie lojalności i rzetelności, a także do działania wobec siebie w dobrej wierze. Ustawa przewiduje ponadto instytucję polubownego załatwiania sporów między franczyzodawcą i franczyzobiorcą przed wszczęciem postępowania na drodze sądowej.
Obowiązek zachowania lojalności, rzetelności i działania w dobrej wierze jest wymagany od stron jeszcze w fazie przedkontraktowej. Sprzyja to zawarciu w sposób należyty przyszłej umowy pomiędzy stronami.
Umowa franczyzy we Włoszech zawierana jest w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Prawo nie precyzuje minimalnej długości czasu trwania umów franczyzowych zawartych na okres próbny. Regulację w tym zakresie zawiera jednak kodeks etyki Włoskiej Organizacji Franczyzy, który w artykule 2 stanowi, że okres ten wynosi przynajmniej 1 rok, przy co najmniej jednej działalności prowadzonej na zasadach umowy franczyzy.
W przypadku umów franczyzowych, zawartych na czas określony, okres ten nie może być krótszy niż 3 lata. Ten okres ma umożliwić franczyzobiorcy osiągnięcie zysku z prowadzonej przez niego działalności.
Elementy przedmiotowo istotne umowy franczyzy
Ustawodawca włoski sprecyzował także elementy przedmiotowo istotne umowy franczyzy. Zalicza się do nich:
Artykuły 4 i 5 ustawy nakładają na franczyzodawcę i franczyzobiorcę szereg obowiązków. Mają one na celu zapewnienie franczyzobiorcy wystarczającej i odpowiedniej wiedzy co do prowadzonej franczyzy (obowiązki po stronie franczyzodawcy) oraz zapewnienie należytej ochrony know-how, kontroli nad należytym wykonywaniem umowy oraz informacji o działalności (obowiązki po stronie franczyzobiorcy).
W konsekwencji, franczyzodawca jest obowiązany przedstawić franczyzobiorcy, na co najmniej trzydzieści dni przed terminem zawarcia umowy, kompletny projekt umowy wraz z załącznikami, na które składają się:
Z kolei franczyzobiorca jest zobowiązany:
Ustawa nr 129 z 2004 r. wymaga od stron umowy wzajemnej transparentności – do tego stopnia, że podanie fałszywych informacji przez którąkolwiek ze stron jest podstawą do odstąpienia od umowy przez drugą ze stron i żądania przez nią naprawienia szkody. Dotyczy to jednak błędów, które spowodowałyby, że niewłaściwie poinformowana strona nie zawarłaby w ogóle umowy, gdyby tylko została poinformowana w sposób należyty. Termin wykonania opisanych powyżej uprawnień wynosi 5 lat i liczony jest od chwili dowiedzenia się przez stronę o celowym wprowadzeniu w błąd przez drugą stronę. Jeśli jednak okaże się, że pomimo błędu umowa zostałaby zawarta, lecz jej postanowienia byłyby odmienne od zawartych, umowa pozostaje ważna. W tym przypadku strona wprowadzona w błąd może dochodzić naprawienia szkody, o ile dowiedzie, że druga strona działała w złej wierze.
Artykuł 8 ustawy nr 129 z 2004 r. odnosi się tylko do fałszywej informacji, jednak w świetle obowiązku zachowania lojalności i rzetelności, a także do działania wobec siebie w dobrej wierze w fazie przedkontraktowej, o których mowa w art. 6, podstawę do odstąpienia od umowy może stanowić także celowe zatajenie informacji niezbędnych do zawarcia umowy.
W przypadku sporów związanych z umową franczyzy, przed wszczęciem postępowania na drodze sądowej lub arbitrażowej strony muszą podjąć próbę polubownego załatwienia sprawy. Jeśli jednak strony nie załatwią sprawy polubownie, mogą dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej, o ile w umowie franczyzy nie postanowiono inaczej.
Opisana powyżej ustawa nr 129 z 2004 r. nie jest jedyną regulacją odnoszącą się do tej materii. Uzupełniających regulacji należy szukać we włoskim kodeksie cywilnym, ponieważ franczyza jest w istocie umową cywilną, mają więc do niej zastosowanie przepisy prawa zobowiązań. W szczególności dotyczy to kwestii tego, pod jakimi warunkami umowa może zostać rozwiązana, kwestii kar umownych i terminów.
Na kształt umów franczyzowych wpływają także przepisy zawarte w kodeksie własności intelektualnej. Pozwalają one na ochronę dóbr franczyzodawcy: znaków towarowych, patentów, tajemnic przedsiębiorstwa. Pamiętać trzeba także o prawie unijnym. Chodzi tu między innymi o przepisy o ochronie konkurencji.
Autorki tekstu:
